1001 waarheden

Ik heb ooit een cursus culturele antropologie gevolgd. Leuk was dat. Over inheemse stammen en hoe zij het leven inrichten. Want er is natuurlijk niet alleen onze manier. Er bestaan andere familie-structuren, geloven en geneeswijzen. Andere opvattingen over de tijd, over liefde, schoonheid, status en succes. Er bestaan duizend-en-één verschillende werkelijkheden.

En om die te kunnen onderzoeken, leerden we dat we vrij van oordeel moesten zijn. Dat is knap lastig, want je kijkt automatisch door de lens van je eigen cultuur. Je omgeving leert je ‘hoe het zit’. Wat goed is en wat slecht. 

En inderdaad, mijn rechtvaardigheidsgevoel ging vaak met me aan de haal. Neeee, wat vreselijk! En dan weer gauw: oh nee wacht, ik ben een oordeelvrije onderzoeker. Maar het lukte me niet om oordeelvrij te kijken naar kindbruiden, verminkende rites-of-passages en het ‘onvriendelijk’ slachten van dieren.     

Maar het lukte me wel om me te beseffen dat iedere cultuur zijn eigen pijn heeft. En om in te zien dat wij niet beter of slechter zijn. Wij hebben ook pijn. Pijn die bij ons vooral tot uiting komt in een vermoeide, gestreste, aggressieve en angstige samenleving.

En ik denk inmiddels dat onze pijn te maken heeft met het blinde geloof dat er niet ‘meer’ is. Niet meer dan we kunnen bedenken en zien. Spiritualiteit is toch gewoon voor zweefteven en naïevelingen?

Dat we denken dat, omdat wíj er niet makkelijk bij kunnen, het meteen ook helemaal niet kán bestaan.

Daarmee oordelen we over duizenden samenlevingen waarbij spiritualiteit wel centraal staat. Soefisten, Aboriginals, Touaregs, Maori en de Masai bijvoorbeeld. De meest intelligente, gevoelige culturen brengen wij terug naar "primitieve samenlevingen die nóg geloven in natuurkrachten en geesten en zo".

Maar doen wij hen en onszelf hiermee niet tekort?
Door spiritualiteit zo makkelijk af te wijzen?

Voorbeeld. Ik las ergens dat Afrikaanse stamleden het concept ‘stress’ maar niet konden begrijpen. Ze snapten gewoon niet wat the hell dat nou was. Hoe kan je continu in een fight or flights modus staan, als je nooit de dreiging hebt van leeuwen die je komen opeten? Waarom zou je bang zijn als je je tribe, de natuur en de spirits hebt om je te begeleiden? 

Een samenleving die geen stress kent: dat vind ik van enorme intelligentie getuigen. 80% van onze gezondheidsproblemen zijn stress-gerelateerd. 

Wij hebben alles, maar waarom vóelt dat dan nooit zo? 

Ik denk inmiddels omdat we een essentieel facet van het leven missen: vertrouwen dat we begeleid worden. Dat er meer is. Meer dan wat we kunnen waarnemen.

Als je hier moeite mee hebt: dat snap ik volkomen. Het is mega lastig voor ons om onze nuchtere, knappe koppies los te laten. Dat hoofd heeft ons zoveel gebracht! High tech stuffs, levensreddende operaties en koelkasten en wasmachines en vliegtuigen en zo. Man, wat zijn die dingen fijn! 

Maar wat ik zonde vind, is dat we daarmee een heel andere kant van het leven hebben opgegeven. Juist die kant die het leven zoveel betekenis kan geven.

Mocht je er niet bij kunnen dat er méér is, denk dan hier eens na over na. Geloof je in liefde? Je kan het niet pakken of zien. Maar als je ervoor openstaat, kan je de energie wel voelen. Het voelt alsof er een lichtje in je lijf aan gaat. Je mondhoeken gaan omhoog. Je wordt vrolijk en zacht. Je voelt ruimte. Soms is het zo heftig dat de tranen in je ogen springen. Je muren gaan neer en je wordt meer jezelf.

En je kan je ervoor afsluiten. Uit angst. Daar word je ongelukkig en boos van. Een Gringe, een Scrooge. Een mens dat niet meer zo goed kan voelen. Een mens dat zich met een zintuig minder door het leven worstelt.

Zou het met spiritualiteit net zo gaan? Dat we ons afsluiten voor een hoger iets en dat we onszelf daarmee een essentiële vorm van liefde ontnemen? En is dat de reden dat we zo vatbaar zijn voor de glitches van onze samenleving? Dat we zo makkelijk gemanipuleerd worden? Dat we moeilijk bij onszelf kunnen?

Ik geloof inmiddels dat dat zo is. Maar ik weet ook dat er verschillende waarheden bestaan. Whatever floats your boat. Wat ik je geloof ik probeer te vragen, is om spiritualiteit in ieder geval niet zomaar af te wijzen. Gewoon omdat. Gewoon op de automatische piloot. Want die automatische piloot is niet jou. Die automatische piloot is het programma Maatschappelijke Conditionering.

Wie weet lukt het je in ieder geval om er zonder oordeel naar te kijken. Net als een antropoloog.