Level up

In mijn tienerjaren woonde ik in een klein plaatsje in het noorden van het land. Ik kreeg er vaak de vraag: “wat eten jullie dan thuis?” 

Ik antwoordde altijd netjes naar waarheid. Een paar keer per week een AVGtje. Rijst en pasta en ovenschotels. Muesli en broodjes kaas. En heel soms halen we Chinees en dat voelt dan als een stiekem feestje.

Ik kreeg deze vraag natuurlijk omdat ik uit een multicultureel nest kom. Een getint typje ben.

En ik vond het niet vervelend, deze vraag. Ik stel een beetje interesse best op prijs en het was nooit kwaad bedoeld. Maar het werd me wel duidelijk dat ik gezien werd als een beetje anders.  

Wat ook best prima was - eigenlijk. Een beetje anders is niet verkeerd. En zolang ik me aan de regels hield, bleef het bij vragen wat ik thuis at. 

Maar zodra ik iets "verkeerds" deed, moest er ingegrepen worden op basis van mijn achtergrond.

Toen ik op een keer een zebrapad overstak en een fietser daarvan schrok, riep hij heel hard: “leer de verkeersregels of rot op naar je eigen land!” Maar goed, dat was gewoon een geschrokken idioot. Vervelender vond ik het volgende.

Nederlands was één van mijn lievelingsvakken op school. Ik was er goed in. Maar volgens mijn mentor zou ik toch bijles moeten. Om problemen in de toekomst te voorkomen.

• Waarom dan, vroeg ik. 

• Omdat je meertalig bent. 

• Maar mijn Nederlands is toch goed?

• Jawel, maar bij jou thuis wordt ook Frans en Arabisch gesproken. En je moet natuurlijk niet een taalachterstand krijgen.

• Dat snap ik, maar mijn Nederlands is toch goed? Ik haal 8en en 9s. Misschien kan ik beter wiskunde bijles krijgen? Aangezien ik daar alleen maar onvoldoendes voor haal?

Ik ging er niet mee akkoord. Awh, mijn feisty little self. Want hoe jong ook, ik heb altijd wel begrepen dat dit soort situaties voortkwamen uit kortzichtigheid. Het waren heus geen slechte mensen. Maar zelfs met de beste bedoelingen, kan je onrechtvaardig handelen.

Mijn mentor keek namelijk niet meer naar MIJ. Naar mijn eigenschappen en mijn talenten en mijn valkuilen en mijn karakter. Ze zag vooral mogelijke problemen op basis van een multicultureel huishouden. Mijn moeilijke achternaam maakte haar blind voor de werkelijkheid.

En dat is het grote gevaar van institutioneel racisme. 

Dit is natuurlijk een minuscule fractie van de discriminatie die zoveel mensen ondergaan. Maar ik snap hoe frustrerend het is om beoordeeld te worden op dingen die er niet echt toe doen. Door mensen die misschien wel minder begrijpen van de wereld dan jij. Maar toch de macht hebben om over jouw lot te bepalen. 

Dat maakt je boos.
En die boosheid doet mensen schrikken.
En dan gaan ze zo van "zie je nou wel, ze deugen niet, die buitenlanders."

Het N-woord
Ik had vriendinnetjes op school die heel casual het woord “neger” gebruikten. Altijd voelde ik dan een stomp in mijn buik. Als ik erover begon, dat dat volgens mij niet zo netjes was, dan antwoordden ze meestal zoiets: het is maar een woord, ik bedoel er niks mee, het is gewoon een beschrijving. 

En daar ging ik dan wel mee akkoord. Prima. Het zal wel aan mij liggen. 

Voorzichtig probeerde ik het eens uit. Thuis, aan de keukentafel. Meteen schoot er een golf van schaamte door me heen. Mijn vader en ik keken elkaar met grote ogen aan. Hij legde me uit dat het een woord met een afschuwelijke geschiedenis was, waar je niet luchtig mee om moest gaan. 

Ja. Tuurlijk. Ik wist dat eigenlijk wel. Sorry!
Ik probeerde iets uit, maar het voelde meteen al verschrikkelijk fout. Voor mij.

Ik begrijp nu dat de stomp in mijn buik de lage energie van het woord is. Hatelijk en separerend. Zelfs als de spreker het helemaal niet zo bedoelt. Het woord komt voort uit een traumatische, onrechtvaardige tijd. Gebruikt door mensen die zich verheven voelden en hun medemensen behandelden als vuil. Gebruikt om onderscheid te maken tussen betere en slechtere "rassen". 

En er bestaan geen rassen. Of we zijn allemaal hetzelfde ras. Want waarom zou je iemand classificeren op zijn huidskleur, maar niet op zijn bloedgroep of lengte of EQ? Het is maar één eigenschap, die toevallig zichtbaar is en vooral iets zegt over de hoeveelheid melanine in iemands huid. Maar verder echt bar weinig.

En het argument dat ik zo vaak gehoord heb is: “zo noemen ze elkaar toch ook in rapmuziek en films en zo”. Tja. Het enige wat ik daarop kan bedenken is dat dat een copingmechanisme kan zijn. Een manier om om te gaan met een traumatische geschiedenis die vandaag de dag nog altijd doorwerkt. Misschien vergelijkbaar met Amerikaanse vrouwen die elkaar "liefkozend" sluts en bitches noemen. Ook woorden die oorspronkelijk alleen hatelijk door de oppressor gebruikt werden. Ik weet het niet. Er zijn vast onderzoeken naar gedaan.

Maar daar gaat het ook helemaal niet om. Wat anderen doen, moeten ze zelf weten. De woorden die jij kiest, kies jij. De keuze is uiteindelijk altijd aan jou.